Ołtarz w kaplicy przywrócony do dawnej świetności
Kaplica pw. Św. Zofii w Ratajach powstała dwuetapowo tj.w XVIII wieku i I ćw. XIX wieku. Do rejestru Zabytków województwa świętokrzyskiego wpisana została 19.01.1973 r., a wyposażenie kaplicy tj. ołtarz i obrazy 6.12.2019 r.
Drewniany architektoniczny ołtarz główny składa się z powstałego w XVIII wieku wybrzuszonego drewnianego stipes oraz drewnianego retabulum z I poł. XVII w. Predella podtrzymująca nastawę ma formę cokołu z dwoma zdobionymi liśćmi akantu konsolami. W jej polu środkowym umieszczone są symetrycznie okrągłe obrazy „Matki Bożej” i Salwator Mundi. Nastawa składa się z pola centralnego z wtórnie umieszczonym obrazem olejnym na płótnie Św. Zofii z współczesną ramą. Zwieńczona jest belkowaniem wspartym na dwóch kolumnach o dekorowanych płaskorzeźbioną ornamentyką roślinną. Po bokach nastawy dekorowane płaskorzeźbionymi liśćmi akantu i rolwerkami uszaki. Zwieńczenie ołtarza składa się z obrazu” Św. Jakub Starszy”ujętego po bokach pilastrami z konsolami i zwisami owocowymi oraz uszakami z ornamentem rolwerkowym. Nad obrazem belkowanie i trójkątny naczółek.
Ołtarz z uwagi na duże uszkodzenia przez drewnojady wymagał szybkiego podjęcia prac zabezpieczających. Stowarzyszenie Przyjazna Wieś Rataje za zgodą właścicieli kaplicy – Opactwa Ojców Cystersów w Wąchocku, opracowało projekt pt. „Prace konserwatorskie ołtarza głównego w kaplicy pw. Św. Zofii w Ratajach z I poł XVII w. wraz z obrazami: św. Jakub Starszy, NMP i Salvotor Mundi” i przystąpiło do konkursu ofert zorganizowanego przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Kielcach. Stowarzyszenie otrzymało pozytywną ocenę projektu uzyskując dotację w wysokości 69.213,64 zł, a umowa została podpisana 30.09.2020 r.
Prace konserwatorskie o charakterze techniczno zachowawczym i plastyczno estetycznym miały na celu przywrócenie pierwotnego wyglądu obiektu.
Ołtarz został zdemontowany i przewieziony do Pracowni Konserwacji Dzieł Sztuki Eweliny i Marcina Gruszczyńskich S.C. w Rzeszowie gdzie przystąpiono do prac konserwatorskich.
W pierwszej kolejności przeprowadzono strukturalną impregnację utwardzającą osłabione drewno łącznie z zabiegiem dezynfekcji i dezynsekcji. Głęboką strukturalną impregnację wykonano metodą wielokrotnego nasycenia roztworem żywicy.
Konserwacja o charakterze techniczno-zachowawczym łączyła się z przywróceniem pierwotnej kolorystyki struktury ołtarza oraz złoceń i srebrzeń ornamentów z koniecznymi uzupełnieniami ubytków snycerki.
Konserwacja o charakterze estetyczno-plastycznym miała na celu przywrócenie utraconych walorów estetycznych. Odsłonięto pierwszą warstwę malarską i odnowiono stosując nowoczesne technologie z zachowaniem zabytkowego charakteru obiektu.
Wielki wkład pracy i olbrzymie zaangażowanie w realizację projektu włożyła Anna Fiślak, Prezes Stowarzyszenia Przyjazna Wieś Rataje, która przygotowała wniosek i systematycznie czuwała nad realizacją całego zadania.
Stowarzyszenie Przyjazna Wieś Rataje składa szczególne podziękowania:
* Wojewódzkiemu Konserwatorowi Zabytków Pani Annie Żak wraz z całym zespołem za wsparcie merytoryczne i finansowe,
* Ojcu Opatowi Eugeniuszowi Augustynowi, który wyraził zgodę na działania Stowarzyszenia i zawsze przychylnie podchodzi do zgłaszanych inicjatyw przez parafian z Rataj,
* Ojcu Proboszczowi Zachariaszowi Arturowi Mikrutowi, który przyjął i wspierał inicjatywę renowacji ołtarza przygotowując potrzebne dokumenty,
* Ewelinie i Marcinowi Gruszczyńskim właścicielom Pracowni Konserwacji Dzieł Sztuki w Rzeszowie którzy wykonali prace konserwatorskie
* wszystkim mieszkańcom Rataj za wsparcie finansowe wszystkich działań na rzecz kaplicy oraz tym, którzy zawsze dbają by kaplica Św. Zofii była zadbana, a teren wokół niej były pięknie zagospodarowany. Tylko przy wspólnym wysiłku i zaangażowaniu można podejmować i realizować trudne zadania.
tekst: W. Adamczyk
Źródło: www.wachock.cystersi.pl